Streszczenia i opracowania lektur szkolnych klp klp.pl
Echa leśne wydane zostały po powrocie Żeromskiego ze Szwajcarii, w 1905 roku, w dziesięcioleciu, kiedy powstały najgłośniejsze utwory pisarza. Opowiadanie to wpisuje się w krąg utworów, które poruszają tzw. sprawę polską, konkretnie w oparciu o tematykę powstańczą.

Cykl powstańczy rozpoczyna się od młodzieńczego obrazka Rozdziobią nas kruki i wrony...(1894) poprzez Echa leśne (1905), Wierną rzekę i Urodę życia (1912). Opowiadania te wpisują się w szerszy krąg tematyczny, który nazwać możemy kręgiem narodowym. To właśnie ta problematyka jest ośrodkiem tematycznym pokaźnej grupy opowiadań. Utwory jednolite tematycznie przynoszą poruszającą i przenikliwą diagnozę sytuacji duchowej Polaków.

Na zainteresowanie się Żeromskiego tematyką powstańczą wpłynęło przede wszystkim wychowanie pisarza, klimat patriotyczny panujący w rodzinnym domu. Legenda znana z dzieciństwa stała się trwałym motywem jego twórczości.

Echa leśne - plan wydarzeń


1. Spotkanie przy ognisku uczestników podziału lasu.
- Przedstawienie sytuacji wyjściowej: w wyniku zmian w podziale gruntu część lasów rządowych ma być przyłączona do obszaru dworskiego.
- Przedstawienie bohaterów (Knopf, podleśny Guńkiewicz, pisarz Olszański, wójt Gała, ojciec i syn, generał Rozłucki).
- Rozmowa generała z Rozłuckiego z Guńkiewiczem; motyw krzyża.

2. Wspomnienia generała Rozłuckiego.
- Historia brata generała Rozłuckiego - Rymwida, który walczył w wojnie sewastopolskiej i zginął pod Małachowym Kurhanem.
- Polecenie umierającego Rymwida, by brat zajął się jego synami - Piotrem i Janem.
- Historia Piotra, który zginął na Kaukazie na cholerę.
- Jan walczący przy boku generała Rozłuckiego.
- Przyłączenie się Jana do oddziałów powstańczych („zdrada” Jana).
- Wezwanie bratanka do przyłączenia się do oddziałów powstańczych.
- Walki powstańcze w lasach świętokrzyskich (przebiegłość powstańczego generała Waltera, walki pod Gozdem, Klonowem).
- Zasadzka pod Bukową Górą i pojmanie Rymwida - Jana.
- Sąd polowy. Pytania generała Szczukina. Nazwanie Rymwida zdrajcą.
- Głosowanie. Decydujący głos Rozłuckiego. Wyrok.
- Ostatnia wola skazańca - rozkaz, by wychować jego syna Piotra na Polaka.
- Rymwid oddaje honory wojskowe.
- Oczekiwanie na egzekucję.
- Cierpienia generała oczekującego na rozstrzelanie bratanka.
- Egzekucja. Przyjęcie śmierci przez Rymwida z godnością.

3. Powrót do grona przy ognisku.

4. Komentarz Olszakowskiego.

Znaczenie tytułu, rola zakończenia


Znaczenie tytułu

Las, element przyrody, jest w utworze łącznikiem między współczesnością a przeszłością. Zgromadzeni przy ognisku bohaterowie wiedzą, że w tym samym miejscu, jeszcze kilkanaście lat wcześnie rozgrywały się zupełnie inne wydarzenia. Nie zostały one przez nikogo opisane, nikt nie zbadał wszystkich dramatów, jakie się tu wydarzyły. Wielu z ich uczestników nie żyje, wiele zmieniło się wokół. Las pozostaje niezmienny, zostaje ożywiony (animizacja lub wręcz antropomorfizacja), obdarzony pamięcią. Echa leśne to echa przeszłości, echa wspomnień, echa walki o niepodległość kraju. Przynoszą opowieść o grozie i śmierci, ale też odwadze, poświęceniu, honorze.

Ciekawe jest wprowadzenie tego sformułowania do treści utworu. Na początku „echa leśne” można rozumieć dosłownie- stają się składnikiem opisu przyrody. Następnie nabierają znaczenia metaforycznego.
Łoskot uderzał w lasy, ogromne świętokrzyskie bory jodłowe, w puszczę wilgotną, senną, niemą, głuchą. Echa ciosów mknęły od góry do góry, od kniei do knie, w dal czarną, w noc, we mgłę. Odbite, wypędzone, dalekie głosy drżały kędyś za światem i zza świata wołały. Przelękłe, niewymowne, wracały z dali, moczarów, gdzie nikt nie chodził, gdzie „straszy”.[...] Echo porywało ten głos i niosło w ciemnonocną dalekość wieść coraz głuchszą, o tym ciosie przejmujące zwiastowanie. Wszystek las łamał się i rozpadał, huczał wszystkimi drzewami świadectwo niezapomniane i żywym głosem w ciemności wzywał.


Rola zakończenia

Zakończenie utworu czyni go niejednoznacznym. Po opowieści generała pisarz Olszowski przerywa ciszę ciekawskim pytaniem o dalsze losy syna Jana. Generał odpowiada wymijająco, a Olszowski komentuje złośliwie, choć nie wprost.

Problem pozostaje otwarty. Można wysnuć przypuszczenie, że generał Rozłucki nie spełnił ostatniej woli bratanka i wciąż ciąży to na jego sumieniu. Jednak wymowa zakończenia nie jest jednoznaczna i dopuszcza inne możliwe interpretacje.

Kompozycja utworu


Trzon opowiadania stanowi opowieść generała Rozłuckiego. Jest ona jednak wprowadzona do treści w formie retrospekcji. Zdarzeniem wyjściowe dla opowiadania jest spotkanie kilku osób zaangażowanych w oddzielanie fragmentu lasu i przyłączanie go do gruntów dworskich. Zgromadzeni są przy ognisku, przy herbacie zakrapianej alkoholem. Miejsce i wywołany motyw stojącego nieopodal krzyża powodują wystąpienie fali wspomnień. Opowieść generała przedstawia historię jego bratanka - Jana. Na historię ową składają się zdarzenia od śmierci brata Rozłuckiego po egzekucję Jana. Całość opowiadania zamyka powrót do sytuacji przy ognisku. Utwór charakteryzuje się więc budową ramową.

Ważną rolę w kompozycji utworu odgrywają opisy przyrody. To w nich pojawia się motyw wykorzystany w tytule utworu - „echa leśne”. Motyw ten przechodzi kolejne przekształcenia semantyczne. Rozumiany dosłownie, pojawia się jako składnik opisu, by niepostrzeżenie nabrać znaczenia metaforycznego. Pojawia się tuż przed zawiązaniem rozmowy rozpoczynającej właściwą akcję utworu, następnie przewija się w innych momentach opowiadania.

Narracja


Narratorami na poszczególnych płaszczyznach utworu są różne osoby. Narratorem w części pierwszej jest mały chłopiec, który właśnie otrzymał promocję do klasy trzeciej. W tej części utworu narracja jest pierwszoosobowa. Uwagi i spostrzeżenia dziecięcego bohatera-narratora - celne, czasem ironiczne, zwięzłe, dalekie są od naiwności. Doskonale orientuje się on w sytuacji, podaje krótkie portrety psychologiczne bohaterów, orientuje się w licznych powiązaniach, jakie zachodzą między uczestnikami spotkania. Powstrzymuje się jedynie od komentarzy wydarzeń sprzed lat. Nie był ich uczestnikiem. Dlatego w części retrospektywnej narrację przejmuje generał Rozłucki. On również nie komentuje wydarzeń, powstrzymuje się od ocen. Przedstawia fakty. Zróżnicowanie postaw przebija przez zachowania i reakcje bohaterów- zarówno tych, o których traktuje opowieść, jak i słuchaczy.

Problem gatunku


W niektórych opracowaniach utwór zaliczany jest do opowiadań. W takich właśnie zbiorach można go znaleźć. Jednak znajdująca się „wewnątrz” opowieść Rozłuckiego posiada wszystkie cechy noweli: jednowątkowy utwór prozatorski, z wyraźną pointą. Relacja bezpośredniego uczestnika wydarzeń odznacza się zwięzłością, nieobecnością charakterystyk bezpośrednich, motywów luźnych, epizodów, kondensacją treści. Fabuła posiada dramatyczny charakter, a akcja rozwija się w kierunku wyraźnego punktu kulminacyjnego, w którym decyduje się los bohatera oraz następuje rozwiązanie akcji.

Jednak opowieść ta umieszczona jest w ramach innego wydarzenia, odległego czasowo od opisywanych w niej wydarzeń - to jest już naruszenie cech gatunkowych noweli, którą charakteryzuje intensyfikacja czasu. Sytuacja współczesna w całości złożona jest z bezpośrednich charakterystyk, obecne są opisy przyrody. Ponadto w utworze zaznaczają się niejako dwie pointy: jedna - kończąca opowieść Rozłuckiego i druga - kończąca cały utwór. To sprawia, że Echa leśne nie mogą być jednoznacznie zaliczone do nowel.

Bibliografia


1. Słownik terminów literackich, pod red. J. Sławińskiego, wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 2002.
2. Hutnikiewicz A., Wstęp, [w:] S. Żeromski, Wybór opowiadań, wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, BN I 203, Wrocław- Warszawa 1971.
3. Hutnikiewicz A., Młoda Polska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.
4. Tomkowski J., Młoda Polska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001.
4. Obraz Literatury Polskiej XIX i XX wieku. Seria 5, T. 3. Literatura okresu Młodej Polski, pod red. K. Wyki, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1973.



Mapa serwisu: